Art. 896 k.c stanowi, że darczyńca ma możliwość odwołania darowizny, która jeszcze nie została wykonana, jeśli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Powodem, dla którego ustawodawca wykreował taką możliwość jest fakt, iż darowizna nie powinna naruszać normalnej egzystencji darczyńcy oraz jego najbliższej rodziny. Ochrona przed negatywnymi skutkami umowy darowizny uzasadniona jest tylko w sytuacjach, gdy stan majątkowy darczyńcy się zmienił już po fakcie zawarcia umowy darowizny. Jeśli mimo wszystko, darczyńca wykona darowiznę, nie ma już prawa odwołania darowizny na podstawie art. 896 k.c. Warto zwrócić uwagę na to, że sam fakt zawarcia umowy darowizny oraz jej skutki, które przyjmują postać zubożenia darczyńcy i jego najbliższych nie jest okolicznością, która uzasadnia potrzebę jego ochrony. Istotą umowy darowizny jest bowiem uszczuplenie majątku darczyńcy, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek korzyści po jego stronie. Często jednak zdarzają się sytuacje, gdy osoby dokonujące darowizny, chcą ją odwołać, ponieważ są do tego zmuszeni niespodziewanym pogorszeniem ich sytuacji majątkowej.
Prawo wynikające z art. 896 k.c. przysługuje tylko darczyńcy. Nie mogą z niego skorzystać jego spadkobiercy lub osoby, wobec których na darczyńcy ciążyły określone obowiązki.
Odwołanie, o którym mowa dokonywane jest w formie pisemnego oświadczenia darczyńcy. Natomiast adresatem jest obdarowany lub jego spadkobiercy.
Jak już wspomniano wyżej okolicznością, która uzasadnia odwołanie darowizny jest istotna zmiana stanu majątkowego darczyńcy. Ustawodawca ma na myśli tylko takie zmiany, które prowadzą do uszczuplenia jego stanu majątkowego. Innymi słowy chodzi o zmiany stanu majątkowego darczyńcy na jego niekorzyść. Natomiast zmiany nieistotne nie dają możliwości odwołania darowizny. Jeśli darczyńca tylko powołuje się na fakt, że znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej, bez żadnego wykazania tego faktu, to nie ma on możliwości skorzystania z uprawnienia jakie daje art. 896 k.c.
Owa istotność zmiany nie odnosi się do przypadku, w którym majątek darczyńcy uległ znacznemu zubożeniu w porównaniu do stanu z chwili zawarcia umowy. Przy badaniu istotności zmiany, o której mowa w art. 896 k.c. ocenie podlega wpływ ewentualnego wykonania umowy darowizny na utrzymanie darczyńcy stosownie do jego usprawiedliwionych potrzeb. Przy ocenie istotności zmiany bierze się pod uwagę sposób oraz poziom realizacji potrzeb przez darczyńcę w chwili zawarcia umowy oraz możliwość porównywalnego zaspokajania potrzeb w chwili odwołania. Zaspokajanie potrzeb w minimalnym zakresie, nawet po tym jak stan majątkowy darczyńcy uległ zmianie od chwili zawarcia umowy, nie pozbawia go możliwości skorzystania z prawa do odwołania darowizny. W tym przypadku istotne jest wyraźne obniżenie standardu tych potrzeb, które co do zasady powinny mieć charakter konsumpcyjny (np. mieszkanie, wyżywienie, nauka, odzież, koszty związane z leczeniem itd). Istotność, o której mowa musi być zatem rozpatrywana indywidualnie za każdym razem.
Jeśli dojdzie do sytuacji, w której darczyńca nie jest w stanie wywiązać się z obowiązków alimentacyjnych, a przyczyną takiego stanu rzeczy jest prawdopodobieństwo, że nastąpi istotna zmiana jego stanu majątkowego przez wykonanie darowizny, darczyńca może odwołać darowiznę. Chodzi tutaj tylko o obowiązki alimentacyjne, które wynikają z ustawy. W odniesieniu do tych przyczyn odwołania darowizny na podstawie art. 896 k.c., przesłanki rozpatruje się przez pryzmat przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz art. 446 § 2 k.c. stanowiącego, że osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Przyczynami zmiany stanu majątkowego darczyńcy mogą być zarówno przyczyny o charakterze obiektywnym, jak i subiektywnym. Do pierwszej kategorii należą np. spadek notowań akcji darczyńcy. Natomiast do przyczyn natury subiektywnej można zaliczyć np. decyzje biznesowe darczyńcy, które okazały się nietrafne. Jeśli przyczyny zmiany stanu majątkowego są wywołane umyślnie lub przez rażące niedbalstwo darczyńcy, traci on prawo odwołania darowizny. Przykładem takiej sytuacji jest np. podpalenie swojego przedsiębiorstwa przez darczyńcę. Uzasadnienie takiego stanu rzeczy poszukuje się w treści art. 891 § 1 k.c., który stanowi o obowiązku wynagrodzenia szkody, która wynikła z niewykonania zobowiązania przyjętego w umowie darowizny.
W przypadku, gdy przedmiotem umowy darowizny jest świadczenie podzielne, które jest spełniane przez darczyńcę częściami, zachowuje on uprawnienie do odwołania darowizny w stosunku do tej części darowizny, która jest jeszcze niewykonana. Nie jest dopuszczalne skuteczne odwołanie darowizny w części, która jest już wykonana oraz domaganie się zwrotu przedmiotu umowy darowizny.
Na koniec warto wspomnieć, że odwołanie darowizny niweczy stosunek obligacyjny, który został stworzony na jej podstawie. W momencie, w którym darczyńca składa oświadczenie woli o odwołaniu darowizny, zostaje zwolniony z obowiązku wykonania świadczenia. Co do zasady odwołanie darowizny wywołuje skutek ex nunc (od zaraz).