Ustawodawca w art. 893 k.c. przesądza, że darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Innymi słowy, darczyńca może nałożyć na obdarowanego obowiązek spełnienia spełnienia oznaczonego świadczenia, ale równocześnie nie czynić nikogo wierzycielem. Instytucja ta nosi nazwę polecenia, które może być zastrzeżone zarówno na rzecz darczyńcy, jak i na rzecz osoby trzeciej. Nałożenie omawianego obowiązku na obdarowanego nie uchybia bezpłatności darowizny.

Fakt, iż w przypadku obciążenia obdarowanego przez darczyńce obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania, nieczyniącego nikogo wierzycielem, stanowi namiastkę tzw. zobowiązania naturalnego (niezupełnego). Zarówno przy poleceniu testamentowym, jak i w przypadku polecenia związanego z darowizną można domagać się od osoby, która jest obciążona powinnością odpowiedniego zachowania – wynikającego z treści polecenia, jednak brak jest możliwości skorzystania z przymusu państwowego, aby zmusić obciążonego do takiego właśnie zachowania.

W umowie darowizny może być zawarte polecenie np. podjęcia nauki przez obdarowanego.Co do zasady, polecenie powinno być dokonane w umowie darowizny. Istnieję jednak odstępstwa od tej zasady. Przykładowo, nic nie stoi na przeszkodzie, aby obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania obdarowany przyjął na siebie poprzez porozumienie, które może nastąpić później.

Jeśli chodzi o rodzaj obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania, ustawodawca nie przewiduje żadnych ograniczeń w tym zakresie. Motywem takiego zachowania może być uwzględnienie zarówno interesu osobistego, jak i majątkowego danego, wskazanego podmiotu. Warto zwrócić uwagę, że rady, zalecenia, ostrzeżenia czy życzenia nie mają charakteru omawianego polecenia. Skuteczność polecenia zależy od tego, czy było ono sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego, czy też nie. Dla skuteczności polecenia jest bez znaczenia, czy wykonanie tegoż polecenia będzie zależało od zużycia częściowego, czy nawet całego przedmiotu umowy darowizny. Jeśli już polecenie okaże się nieskuteczne, to taka sytuacja nie ma wpływu na utrzymanie w mocy umowy darowizny. Oczywiście z jej treści może wynikać, że umowa nie byłaby zawarta, gdyby nie obciążono darowizny poleceniem. Skutkiem nieważności umowy darowizny jest bezskuteczność zastrzeżonego polecenia.

Częstokroć jest tak, że darczyńca wskazuje obdarowanemu konkretne cele, na jakie ma przeznaczyć darowiznę. W takiej sytuacji, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego rodzi uprawnienie po stronie darczyńcy do żądania zwrotu darowizny. Podstawą są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Instytucję polecenia zawiera również przepis art. 894 k.c. Zgodnie z § 1 darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, może żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego. W sytuacji obciążenia umowy darowizny poleceniem, powstaje uprawnienie określonych podmiotów, na mocy którego mogą domagać się spełnienia świadczenia, gdy darczyńca wykona obowiązek świadczenia. Aczkolwiek nie mogą oni skorzystać z państwowego przymusu w celu zmuszenia obdarowanego, który jest obciążony, do zachowania się zgodnego z treścią polecenia. Zobowiązanie darczyńcy, o którym mowa w art. 894 § 1 k.c., musi zostać w pełni wykonane, bez względu na to czy możliwe było jego częściowe wykonanie. Zatem żądanie wypełnienia polecenia jest uzależnione od tego czy wykonano umowę darowizny, czy też nie.

Żądanie wypełnienia polecenia czasem doznaje ograniczenia. Z wyłączeniem żądania wykonania polecenia mamy do czynienia, w sytuacji, gdy wypełnienie polecenia obciążającego darowiznę zmierza do wyłącznej korzyści obdarowanego. W przypadku odmowy wypełnienia polecenia, darczyńca nie ma żadnych możliwości, aby wyegzekwować oczekiwane przez siebie zachowanie.

Od tego kto jest uprawniony do żądania wypełnienia polecenia zależy to, czy darczyńca żyje, czy też zmarł. Co do zasady uprawnionym do tego, aby żądać wykonania polecenia jest darczyńca, ponieważ dopóki żyje, tylko jemu przypada wspomniane żądanie. Ta reguła jest ograniczona w stosunku do darowizn, które dążą do korzyści tylko dla obdarowanego. Ustawodawca uważa, że nie można nikogo uszczęśliwiać „na siłę”. Jednocześnie szanuje zasadę w myśl, której bezpośrednio zainteresowany korzyścią ma w największym stopniu możliwość oceny skutków pewnych działań i odbiera prawo żądania wykonania polecenia, które posiada darczyńca. Jeśli jednak wykonanie polecenia miałoby przynieść korzyści nie tylko obdarowanemu, lecz również innym osobom, prawo do żądania wykonania polecenia ma darczyńca.

Art. 894 w § 2 k.c. stanowi, że po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny – także właściwy organ państwowy. Nie ma znaczenia tytuł w jakim powołano do dziedziczenia. Może to być dziedziczenie ustawowe, jak i testamentowe. Omawiane uprawnienie spadkobierców powstające po śmierci darczyńcy, nie zależy od tego, czy pod treścią polecenia kryje się ważny interes społeczny, czy nie. Okoliczność na czyją rzecz zostało ustanowione również nie wpływa na uprawnienie spadkobierców. Ustawodawca w art. 894 § 2 k.c. przesądza, że także właściwy organ państwowy może żądać po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia, pod warunkiem, że polecenie ma na względzie interes społeczny. Ponadto omawiane uprawnienie jest uzależnione od charakteru polecenia. Z racji tego, iż ustawa nie konkretyzuje właściwości organu, który po śmierci darczyńcy może żądać wypełnienia polecenia, należy przyjąć, że organem właściwym jest każdy organ państwowy. W jego zakresie działalności mają pozostawać korzyści, jakie określony podmiot by osiągnął, gdyby wykonano polecenie. Przy ustalaniu właściwości organu powinno się poszukiwać jakiegokolwiek związku między zakresem działalności organu a treścią polecenia. Zatem „właściwość” należy rozumieć bardzo szeroko, biorąc pod uwagę, z jednej strony poszanowanie woli darczyńcy, a z drugiej spodziewane korzyści społeczne. Przejaw takiego postrzegania widać w zasadach prawa spadkowego, które mówią o konieczności urzeczywistnienia woli spadkodawcy w jak największym stopniu. Żądać wykonania polecenia, które ma na względzie ważny interes społeczny może w każdym przypadku także prokurator. Jeśli chodzi o przyznawanie uprawnienia do żądania wypełnienia polecenia organom wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego lub wójtom (burmistrzom, prezydentom), nie wydaje się to zasadne. Można jednak rozważać przyznanie prawa do żądania wypełnienia polecenia jednostkom samorządu terytorialnego po śmierci darczyńcy, o ile ma ono na względzie interes społeczny.

Skuteczność żądania wykonania polecenia nie jest uzależniona od zachowania formy szczególnej. Natomiast wymagalność żądania wykonania polecenia uzależniona jest od wykonania darowizny i to wykonania całkowitego (o ile co innego nie wynika z treści umowy). Zatem żądanie wykonania polecenia może być zależne od tego czy upłynie termin lub ziści się warunek.

Przy omawianiu instytucji polecenia istotne jest przywołanie art. 895 k.c., który daje obdarowanemu możliwość odmowy wypełnienia polecenia, jeśli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Z tego wynika, że obciążenie darowizny poleceniem nie ma bezwzględnego charakteru. Na mocy tego przepisu obdarowany może zostać zwolniony z ciążącego na nim obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania, które nałożył na niego darczyńca.

Termin „istotna zmiana stosunków” oznacza okoliczność, która w każdej sytuacji umożliwia obdarowanemu odmowę wypełnienia polecenia, bez względu na na to, kto występuje z żądaniem, aby wykonać umowę darowizny. Jednak uzasadniona odmowa wypełnienia polecenia musi opierać się na związku między tym obowiązkiem a zmianą stosunków. Skutkuje to tym, że nie każda nawet istotna zmiana stosunków usprawiedliwia odmowę wypełnienia polecenia. Do istotnej zmiany stosunków zalicza się bez wątpienia klęska żywiołowa w postaci powodzi, choroba obdarowanego. Innymi słowy musi istnieć powiązanie między tą zmianą a treścią polecenia.

Charakter istotności (czy ma ona charakter obiektywny, czy subiektywny), nie ma wpływu na uprawnienie obdarowanego. Ważne jest, aby zdołał on wykazać związek omawiany wyżej. Nie istotne jest kogo ta istotna zmiana dotyczy. Może to być darczyńca, obdarowany, czy podmiot, na rzecz którego polecenie ustanowiono. Przy odmowie wypełnienia polecenia przez obdarowanego nie ma znaczenia majątkowy charakter omawianych okoliczności oraz to czy dotyczą one tylko sfery stosunków osobistych obdarowanego.

Omawiana przesłanka, która daje obdarowanemu możliwość odmowy wypełnienia polecenia, usprawiedliwia jego odmowę, jeżeli owa istotna zmiana stosunków nastąpiła już po wykonaniu umowy darowizny.

Obdarowany może odmówić wypełnienie polecenia w całości lub w części.

Jeśli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub jego spadkobiercy, obdarowany ma możliwość zwolnienia się od obowiązku wypełnienia polecenia przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim znajduje się ten przedmiot. Oznacza to, że wspomniany sposób zwolnienia się z obowiązku wypełnienia polecenia przez obdarowanego ogranicza się tylko do sytuacji, w których określona rzecz, prawo lub pieniądze są przedmiotem umowy darowizny. Aby zwolnienie się od obowiązku wypełnienia polecenia było skuteczne, obdarowany musi spełnić wszystkie wymagania potrzebne do przejścia przedmiotu umowy darowizny na uprawnioną osobę. Wymagania, o których mowa muszą doprowadzić do uzyskania pełnego tytułu przez osobę uprawnioną. Przykładowo, jeśli przedmiotem umowy darowizny jest własność nieruchomości, to żeby obdarowany mógł zwolnić się z obowiązku wypełnienia polecenia, musi oprócz przeniesienia posiadania nieruchomości zawrzeć tę umowę w formie aktu notarialnego.

Może zdarzyć się sytuacja, w której darczyńca lub jego spadkobiercy nie wyrażają zgody na dokonanie zwrotu przedmiotu darowizny. W takim przypadku następuje porzucenie rzeczy albo zrzeczenie się własności (np. nieruchomości).

Przepisu z art. 895 § 2 k.c. nie stosuje się, gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy. Próba zwolnienia się z tego obowiązku, w takim przypadku uważana jest za nieskuteczną.